Czym jest pracoholizm i czy da się go leczyć?

Łatwo zapomnieć, że pracoholizm to uzależnienie podobne do alkoholizmu czy narkomanii. Działa jednak na podobnych zasadach. W tym tekście dowiesz się jakie są objawy pracoholizmu, jakie konsekwencje może mieć uzależnienie od pracy i jak z nim walczyć.

Jakie są objawy pracoholizmu?

Pracoholizm to coś więcej niż tylko praca po godzinach. Do objawów pracoholizmu zalicza się:

• poczucie wewnętrznej presji na ciągłą pracę
• nadmierne myślenie o swojej pracy, nawet wtedy, gdy się nie pracuje
• pracowanie więcej niż jest to wymagane, nawet jeśli przynosi to negatywne konsekwencje

Nie każdy, kto bierze na siebie dużo nadgodzin jest pracoholikiem. Także nie każdy pracoholik pracuje dużo ponad etat; korelacja między pracoholizmem a ilością wypracowywanych godzin istnieje, ale jest tylko umiarkowanie mocna.

Jakie są przyczyny pracoholizmu?

Najważniejszym czynnikiem determinującym skłonność do pracoholizmu są cechy psychologiczne jednostki. Najbardziej narażone są osoby o narcystycznej osobowości, osoby o niskiej samoocenie i perfekcjoniści. Pracoholizm może też wynikać z poczucia emocjonalnej pustki jako próba jej wypełnienia. Pracoholizm może być też formą eskapizmu, ucieczki od problemów w życiu prywatnym lub problemów emocjonalnych. 

Innym wytłumaczeniem dla wykształcenia się postawy pracoholizmu jest specyficzne wychowanie jako dziecka. Stresujące lub wręcz traumatyczne dzieciństwo i nakładanie na dziecko obowiązków dorosłych od wczesnych lat mogą wpływać na pracoholizm w dorosłości. Podobnie jak w przypadku innych uzależnień, dzieci, których rodzice są pracoholikami, mają większe ryzyko powielania wyuczonych od nich wzorców. 

Jakie konsekwencje ma pracoholizm?

Pracoholizm, podobnie jak każdy inny nałóg, ma szereg negatywnych konsekwencji zdrowotnych i społecznych. Przede wszystkim, pracoholicy są bardziej podatni na wypalenie zawodowe i odczuwają wysokie poziomy stresu. Stres w takich ilościach jest katastrofalny dla organizmu i może powodować m.in. problemy z przewodem pokarmowym, obniżone libido i potencja, napięcie i bóle mięśni i podwyższone ciśnienie, za którym idzie większa zapadalność na chorby układu sercowo-naczyniowego. Nie należy również zapominać o negatywnym wpływie stresu na zdrowie mentalne. Do zdrowotnych konsekwencji stresu powodowanego pracą należy doliczyć również wzmożone ryzyko depresji i zaburzeń lękowych, depersonalizację, bezsenność i zmniejszoną koncentrację. 

Ponadto pracoholizm ma konsekwencje społeczne, do któych należy przede wszystkim negatywny wpływ na życie rodzinne i towarzyskie. Pracoholicy mają trudności z oddzieleniem życia zawodowego i prywatnego, co przekłada się negatywnie na relacje z najbliższymi. Pracoholicy poświęcają mniej czasu swoim małżonkom, dzieciom czy przyjaciołom, a gdy już spędzają z nimi czas, mogą wydawać się nieobecni przez ciągłe myślenie o pracy. Może przez to dochodzić do konfliktów, utraty zaufania, a nawet zrywania więzi z bliskimi. 

Osobną kwestią jest wpływ pracoholizmu na samą pracę. Pracoholik nie oznacza automatycznie lepszego pracownika. Przeciwnie, jako że pracownicy wolą robić wszystko sami niż delegować zadania i współpracować w zespole, bardzo często bywają wręcz mniej produktywni od osób ze zdrowym stosunkiem do swojej pracy. 

Czy pracoholizm można leczyć?

Pierwszym krokiem do pokonania pracoholizmu jest zrozumienie, że ma się problem. Do tego przyda się perspektywa drugiej osoby, np. partnera. Pracoholik może jednak wypierać, że jest uzależniony od pracy. Warto wtedy przedstawić mu, jak jego praca wpływa negatywnie na życie prywatne.

Istnieje kilka sposobów na wyjście z pracoholizmu, każdy z nich wymaga jednak pracy i wysiłku ze strony osoby uzależnionej. Pierwszą formą jest terapia indywidualna, np. poznawczo-behawioralna. Drugą opcją jest terapia rodzinna, konieczna w przypadku, gdy pracoholizm odbija się na relacjach z partnerem i dziećmi. Kolejnym sposobem jest terapia grupowa. Istnieją specjalne grupy Anonimowych Pracoholików opierające się na założeniach AA i oferujących wsparcie duchowe i emocjonalne w walce z uzależnieniem od pracy. Można też starać się pracować nad sobą samodzielnie. W tym wypadku ważne jest zwracanie uwagi na swoje potrzeby i myśli.