Czujesz się przemęczony pracą i potrzebujesz wolnego, a może musisz pilnie załatwić ważne formalności lub sprawy rodzinne? Dowiedz się, czym jest urlop na żądanie i jak z niego skorzystać.
Jak wynika z Kodeksu pracy, prawo do urlopu ma każdy zatrudniony pracownik. Polskie prawo wyróżnia szereg różnych urlopów. Oprócz tych zaplanowanych z dużym wyprzedzeniem, czyli wypoczynkowych, przysługuje także urlop na żądanie. Można wnioskować o wolny dzień w nagłych i nieplanowanych okolicznościach. Czy pracodawca jest obowiązany udzielić urlopu na żądanie pracownika i w terminie, o który ten wnioskuje? Na to pytanie odpowiadamy w poniższym tekście, gdzie wyjaśniamy też inne kwestie formalne.
Urlop na żądanie – czym jest?
Urlop na żądanie przysługuje każdemu pracownikowi niezależnie od czynników takich jak wymiar czasu pracy czy staż. Zgodnie z art. 176 Kodeksu pracy pracodawca jest zobowiązany do udzielenia go we wskazanym przez pracownika terminie – najpóźniej tego samego dnia. Taka opcja pozwala pracownikowi na skorzystanie z wolnego w nagłym wypadku. Należy jednak pamiętać, że dni te nie są dodatkowym urlopem, ale zostaną odliczone z urlopu wypoczynkowego. Jeżeli pracownik wykorzystał swój urlop wypoczynkowy, nie przysługuje mu urlop na żądanie.
Główne rodzaje urlopów w Polsce
W naszym kraju wyróżnić można 4 główne rodzaje urlopów:
- wypoczynkowy;
- bezpłatny;
- okolicznościowy;
- wychowawczy.
Wśród nich nie znajduje się jednak urlop na żądanie, ponieważ należy do puli urlopu wypoczynkowego. Oznacza to, że jeżeli pracownikowi w danym roku przysługuje 26 dni wolnego na wypoczynek, dodatkowe 4 dni urlopu nie zwiększają tego okresu do 30 dni. Co więcej, są odliczane od liczby dni przysługujących w ramach urlopu wypoczynkowego. W takiej sytuacji po wykorzystaniu 4 dni urlopu na żądanie pracownikowi zostaną 22 dni na wypoczynek.
Kiedy ma zastosowanie i komu przysługuje?
W jakich okolicznościach możesz zgłosić żądanie udzielenia takiego urlopu? Najczęściej ma on zastosowanie w nagłych, niespodziewanych sytuacjach, takich jak zalane mieszkanie czy wypadek komunikacyjny. Niekiedy pojawiają się ważne sprawy natury rodzinnej lub sytuacje, gdy należy dopełnić jakichś formalności. Z urlopu na żądanie możesz też skorzystać z powodu złego samopoczucia. Tak naprawdę ta nieobecność w pracy nie musi być usprawiedliwiana żadną przyczyną, ponieważ przysługuje pracownikowi. Nie trzeba zatem podawać przyczyny absencji, aby poprosić o wolne na żądanie. Jednak dla klarowności warto to zrobić. Pamiętaj też, że nadużywanie tego przywileju może negatywnie przełożyć się na twoje relacje z pracodawcą.
Urlop na żądanie – ile dni w 2022 roku?
Urlop na żądanie występuje w polskim prawie już do 2004 roku. Aktualne przepisy głoszą, że pracodawca jest zobowiązany do udzielenia go pracownikowi w wymiarze 4 dni urlopowych. W Kodeksie pracy są one wliczone do części urlopu wypoczynkowego, który w naszym kraju wynosi 26 lub 20 dni, w zależności od stażu pracy osoby zatrudnionej. Niewykorzystany urlop na żądanie nie przechodzi na następny rok. Należy jednak pamiętać, że jego łączny wymiar nie może przekroczyć 4 dni w ciągu roku kalendarzowego – i to niezależnie od tego, w ilu zakładach pracy pracował pracownik.
Czy urlop na żądanie jest płatny?
Według przepisów prawa pracy urlop na żądanie jest urlopem wypoczynkowym, więc kwestie wynagrodzenia wyglądają tak samo, jak w jego przypadku. Pracownik dostanie zatem za ten okres 100% swojego wynagrodzenia – ustalane jest ono z uwzględnieniem zmiennych i stałych składników wynagrodzenia. Dni urlopu mogą zostać wykorzystane osobno lub następować po sobie kolejno.
Czy pracodawca może nie udzielić urlopu?
Czy pracownik w każdej sytuacji może wziąć urlop na żądanie? Teoretycznie tak, ponieważ wyraźnie mówi o tym Kodeks Pracy. Jednak w praktyce, należy pamiętać, że podlega on takim samym regułom jak urlop wypoczynkowy, jest więc podobnie rozpatrywany. Według przepisów prawa pracodawca ma prawo do odmowy udzielenia urlopu w dwóch sytuacjach. Możliwość ta jest dostępna, jeżeli:
- nieobecność pracownika bezpośrednio zaszkodziłby przebiegowi pracy w firmie;
- zaistnieje inna ważna, ale nieprzewidziana sytuacja.
Kiedy pracodawca może odmówić dni urlopu?
Prawo do urlopu na żądanie jest zagwarantowane przez Kodeks pracy, więc pracodawca jest zobowiązany do udzielenia go w wyznaczonym terminie – w przeciwieństwie do urlopu wypoczynkowego. Jeżeli jednak firma odmawia udzielenia urlopu, pracownik powinien możliwie najszybciej zjawić się w pracy. Niekiedy dochodzi do tego, gdy pracodawca uzna, że daną sytuację można było przewidzieć i uprzedzić o niej z większym wyprzedzeniem. W takim przypadku powinien on zaproponować inny możliwy termin na wzięcie wolnego.
Kiedy urlop na żądanie nie ma zastosowania?
Artykuł 8 Kodeksu pracy mówi o tym, że wykorzystanie tego urlopu jest bezzasadne, gdy pracownik od dłuższego czasu wiedział, że w danym dniu pracy chciałby mieć wolne – na przykład wówczas gdy ma zaplanowany ślub bliskiego przyjaciela lub krewnego. Nie powinno się więc prosić o wolne w trybie pilnym w terminie, w którym pracodawca nie chciał udzielić urlopu w trybie planowanym. Nie należy też wykorzystywać tego wolnego do prowadzenia strajku.
Urlop na żądanie – zasady korzystania
Każdy zakład pracy w swoim regulaminie ma określone procedury, które umożliwiają zgłoszenie urlopu. Urlop na żądanie nie może być rozpoczęty, dopóki pracodawca nie wyrazi na niego zgody. Zwykłą nieobecność w pracy, bez wcześniejszego uprzedzenia zakładu nie można uznać za rodzaj urlopu. Skorzystanie z wolnego bez oficjalnej zgody jest więc naruszeniem podstawowych obowiązków pracowniczych, co sprawia, że może skończyć się nawet rozwiązaniem umowy o pracę – i to w trybie dyscyplinarnym.
Uzyskanie zgody na urlop a forma prośby
Pracodawca może udzielić urlopu dopiero po przedstawieniu przez pracownika oficjalnej prośby – zazwyczaj przyjmuje ona formę ustną, mailową lub nawet telefoniczną. Niekiedy może też mieć formę pisemną. Niezależnie od tego, w jaki sposób pracownik poinformuje pracodawcę, musi zrobić to z odpowiednim wyprzedzeniem oraz poczekać na przyznanie urlopu. Niezastosowanie się do tych zasad może nieść za sobą poważne konsekwencje. W niektórych sytuacjach regulamin firmy pozwala jednak na późniejsze zgłoszenie wniosku o udzielenie wolnego w nagłej sytuacji.
Kiedy trzeba zgłosić urlop o żądanie?
Urlop o żądanie najpóźniej należy zgłosić w dniu jego rozpoczęcia. Przepisy prawne zawarte w Kodeksie pracy nie mówią o tym, czy powinno się to zrobić przed godziną rozpoczęcia pracy, czy w jej trakcie. Warto jednak zapoznać się z regulaminem firmy, ponieważ mogą być w nim zawarte dodatkowe zasady, które należy wziąć pod uwagę w takiej sytuacji.
Złożenie wniosku o urlop
W niektórych okolicznościach pracodawca może wymagać, aby pracownik nie tylko poinformował ustnie lub telefonicznie o wzięciu wolnego, lecz także dodatkowo złożył stosowny wniosek w dniu zgłoszenia urlopu. Dzieje się tak, ponieważ plan urlopów wypoczynkowych nie obejmuje tego rodzaju wolnego. Pracownik powinien więc złożyć taki wniosek w pierwszym dniu po powrocie do pracy.
Korzystaj z urlopu na żądanie, lecz z rozsądkiem!
Chociaż każdemu pracownikowi może przydarzyć się losowa sytuacja, warto pamiętać, że urlop na żądanie nie jest zwykłym urlopem i jego bezzasadne nadużywanie nie jest mile widziane. Przez niektórych nazywany jest „kacowym”, co pokazuje, że nie zawsze jest wykorzystywany zgodnie z przeznaczeniem. Wprawdzie pracownik nie musi podawać uzasadnienia i nie powinien tego wymagać pracodawca, lepiej pozostawić ten wolny czas na naprawdę kryzysowe sytuacje.
Uzasadnione korzystanie w urlopu na żądanie
Niekiedy jednak można zaobserwować inną skrajność – pracownik obawia się wzięcia urlopu na żądanie, aby nie być źle ocenionym przez przełożonego. Należy jednak pamiętać, że jeśli zastosuje się do wszystkich zasad, czyli poinformuje pracodawcę i otrzyma pozwolenie, prośba nie powinna zostać źle odebrana. Urlop został ustanowiony właśnie na wypadek niespodziewanych sytuacji, które mogą przydarzyć się każdemu.
Urlop na żądanie przysługuje każdemu pracownikowi. Odejmuje się go od puli dni urlopu wypoczynkowego. Chociaż nie jest wymagane podawanie przyczyny absencji, najlepiej tę możliwość wzięcia wolnego traktować go jako ostateczność i korzystać z niej tylko w nagłych przypadkach.
Sprawdź zarobki w poszczególnych zawodach
